| Cursus Internet Browsen |
|
Inhoud
| • | Inleiding |
|---|---|
| + | Pagina bekijken |
| + | Hyperlinks |
| + | URI |
| + | Zoeken op het Web |
| • | Risico's |
| • | Diversen |
Browsen –of bladeren– is de leukste en makkelijkste manier om op internet rond te neuzen.
De hoeveelheid informatie die daar beschikbaar is over van alles en nog wat is gigantisch: techniek, medische zaken, hobbies, enz.
Maar zoals met alle informatie — niet alles klopt altijd.
En het internet wordt ook gebruikt om andere mensen op te lichten.
Wees gewaarschuwd; wees een beetje wantrouwend.
Dat gezegd hebbende, het internet blijft een goede en makkelijke manier om aan heel veel informatie te komen.
Deze 'cursus' is gericht op de beginnende gebruiker. Deze wordt bij de hand genomen (zonder hem of haar voor onnozel te verslijten) en wordt langs alle belangrijke aspecten van internet browsen genomen.
Browsen doen we met een speciaal daarvoor gemaakt programma, bijvoorbeeld Internet Exporer (=IExplorer) of Firefox. Bij het browsen bekijk je elke keer een pagina. Maar anders dan op papier wordt zo'n pagina niet beperkt door de fysieke afmeting van het papierblad; zo'n pagina kan veel langer zijn dan het gebruikte venster, of breder. Als het langer is, verschijnt er rechts een strookje met een loper, en als het breder is verschijnt er onderin zo'n strookje met loper. Je kunt met de muis op zo'n loper gaan staan en de loper verslepen (linker muisknop ingedrukt houden en schuiven met de muis); de pagina gaat dan schuiven in het venster.
Je kunt ook in de tekst gaan staan (klik met de muis ergens in de tekst), en de pijltjes-toetsen gebruiken, of de "Page-Up" en "Page-Down" toetsen, of het wieltje op je muis (als je muis zo'n wieltje heeft).
Dit wordt 'scrollen' genoemd ('schuiven' lijkt een redelijke vertaling).
Vind je de letters te klein, dan kun je de tekst vergroten: in IExplorer staat rechts onderin een vergrootglas: klik er met de muis op en alles wordt een stapje groter. Je kunt ook op het pijltje rechts daarnaast klikken, dan verschijnt er een klein menu-tje waar je op het gewenste vergrotingspercentage kunt klikken. In Firefox moet je links boven op 'View' klikken, dan op 'Zoom', en dan op 'Zoom-in'. In beide browsers kun je ook de toetscombinatie Ctrl en + gebruiken om ín te zoomen', of op Ctrl en - om uit te zoomen. Of je draait aan het muiswieltje terwijl je de Ctrl-toets ingedrukt houdt.
Een pagina in de browser wordt gemaakt door middel van HyperText Markup Language, afgekort HTML.
Dat omvat tekst met opmaak instructies zoals vet, onderstreept, cursief, nieuwe regel, kop, tabel, figuur, enz. Figuren (afbeeldingen/foto's, …) worden als extra bestanden ingevoegd.
De opmaak gaat uit van de breedte van het huidige scherm; als je dat aanpast, wordt de paginaopmaak ook aangepast.
Er zijn hier overigens uitzonderingen op (opmaak met vaste breedte — vaak minder geslaagd).
Als voorbeeld kun je de breedte van dit venster eens aanpassen. Ga met de muis op de linker- of rechterrand van het venster staan. De aanwijzer moet nu veranderen in een horizontale dubbelgerichte pijl (↔). Sleep de rand naar links of rechts en kijk wat er gebeurt.
Je kunt ook op de onder- of bovenrand gaan staan en die aanpassen. Of op een hoekpunt, zodat je zowel de hoogte als de breedte tegelijkertijd kunt aanpassen.
En door de bovenbalk van het venster te slepen kun je het hele venster
verplaatsen.
Je kunt naar een specifieke tekst in de huidige pagina zoeken. Dat kan via het "Aanpassen"-menu > "Zoek in deze pagina…" , maar het makkelijkst is om de toetscombinatie Cntrl/F (Cntrl-toets ingedrukt houden terwijl je op de F-toets drukt) te gebruiken. Er verschijnt dan een klein menu-tje waarin je de gezochte tekst kunt invoeren. Daarna druk je op de "Volgende"-knop in dat menu; de pagina schuift naar de gezochte tekst en je ziet de gevonden tekst met afwijkende achtergrond (of de melding dat hij niets kan vinden). Zoek maar eens naar bijvoorbeeld "niet" in deze pagina.
Je kunt heel eenvoudig tekstfragmenten copiëren, door deze eerst te selecteren (met de muis over de gewenste fragmenten slepen; de weergave van de geselecteerde tekst veranderd) en dan met Copy (Cntrl/C) te copiëren. Met Paste (Plak, Cntrl/V) kun je die tekst in je tekstprogramma (Kladblok, Word, …) plakken.
Een plaatje (beeld, figuur, foto, …) kun je het eenvoudigst copiëren door er met de muis op te gaan staan, één keer (links) te klikken (waarmee je het plaatje selecteert) en dan via de rechtermuis "Afbeelding opslaan als…" gebruiken.
Je kunt ook alles selecteren (Cntrl/A) en dat kopiëren.
Of je kunt de hele pagina op je eigen PC bewaren: "Bestand"-menu > Opslaan als… > en dan een bestandsnaam invullen (er zijn diverse formaten mogelijk).
Maar waarom zou je de hele pagina copiëren als je er ook naar kunt verwijzen.
Daarover meer in de volgende sectie.
De grote truc van HTML zijn de hyperlinks:
verwijzingen naar andere pagina's. Gewoonlijk een stuk tekst dat
gemarkeerd wordt door onderstreping en een andere kleur (normaliter blauw).
Als je op zo'n verwijzing klikt, wordt de huidige pagina vervangen door de pagina
waarnaar werd verwezen. Die kan van een hele andere website komen, en zo
kun je over de wereld gaan zwerven. Daarom spreken ze van het World
Wide Web.
We beginnen met een eenvoudig voorbeeld: klik maar eens hier op.
Overigens kan je soms ook op figuren (plaatjes/foto's) als hyperlink klikken, en hoeft de tekst niet onderstreept te zijn (heel hinderlijk want je ziet niet waar je kunt/moet klikken). Gebruikelijk is ook dat de kleur van de hyperlink verandert als je daar al geweest bent (zie bijvoorbeeld het "hier" waar je net op hebt geklikt).
Als je met de muis op een link gaat staan (zonder te klikken), verschijnt onder in de statusbalk (als je die 'aan' hebt staan) het webadres waar die link naar verwijst (en wat dus de volgende pagina wordt als je klikt).
Als je een interessante pagina tegenkomt, wil je die waarschijnlijk later nog eens bezoeken. Je kunt heel eenvoudig de browser de opdracht geven de link naar deze pagina te onthouden als één van de favorieten. In IExplorer klik je op de gele ster linksboven waardoor er een menu verschijnt; klik op de ster met het groene plus-teken en op 'Ok' in het nieuwe menu. In Firefox klik je op menu Bookmarks (het vastleggen van het adres wordt dan ook wel 'bookmarken' genoemd).
Als je later één van je favorieten wil bezoeken, klik je op de gele ster (in IExplorer) of Bookmarks (in Firefox); er komt dan een lijst van je favorieten/bookmarks. Als je daarna op de gewenste paginatitel klikt ga je direct naar de betreffende pagina.
Als je veel Favorieten/Bookmarks hebt (en dat gebeurt voor je het weet), kun je ze organiseren in mappen.
Dan nog wat bijzondere manieren om te navigeren: als je met de muis op een hyperlink staat, druk dan eens de rechter-muisknop in; je krijgt dan een klein menu-tje met als belangrijkste opties "Open in nieuwe tabblad" en "Open in nieuw venster". Deze doen wat ze zeggen: de nieuwe pagina wordt geopend onder een nieuwe tab (zie de bovenkant van het huidige venster) respektievelijk in een nieuw venster, terwijl de huidige pagina blijft staan.
Overigens hoeft een hyperlink -of kortweg link- niet altijd naar een nieuwe pagina te verwijzen, het kan ook naar een andere plek in de huidige pagina zijn (bijvoorbeeld een specifieke sectie). Bijvoorbeeld de inhoudsopgave bovenaan deze pagina. En als je naar een andere pagina gaat, hoef je ook niet bovenaan uit te komen; het kan een specifieke plaats in die nieuwe pagina zijn. Klik bijvoorbeeld hier om terug te gaan naar het begin van deze sectie (komt bovenaan het venster te staan). We komen hier nog op terug.
Sommige websites proberen je vast te houden door je stiekem en automatisch van de eerste pagina naar een tweede pagina te brengen. Als je dan de "Vorige"-knop gebruikt, kom je op de eerste pagina, die je weer automatisch naar de tweede brengt. Met andere woorden: je kunt niet terug.
De oplossing gaat als volgt: naast de "Vorige"-knop zit ook een klein pijltje naar beneden. Klik daarop, en je krijgt de hele lijst van pagina's waar je bent geweest. Klik op de tweede van boven, en ga daarmee in één keer twee pagina's terug. Probleem opgelost.
Het kan gebeuren dat de pagina er niet meer goed uitziet (bijvoorbeeld omdat er andere vensters overheen hebben gelegen). Het kan ook zijn dat de pagina op de website is gewijzigd, maar dat jij een oude pagina (uit een 'cache' = tussengeheugen) heb gekregen. Daarom kun je de pagina verversen (Eng: refresh) door in het bovenkader op de cirkelvormige pijl te drukken (groen in IExplorer, blauw in Firefox).
Een link die naar een andere pagina verwijst bevat het adres van die pagina; dat adres wordt Uniform Resource Identifier (URI) genoemd (vroeger heette het URL). Dat adres verschijnt in de adresbalk bovenin je browser, en verwijst naar de website (dat is computer). Je ziet daar nu:
http://www.van-diemen-de-jel.nl/Misc/Browsen.html
Verklaring van onderdelen:
De domeinnaam verwijst naar een website: de computer waar de webpagina's vandaan komen. De website computer wordt ook wel aangeduid met host (Engels voor gastheer) of server. Grote en drukke websites zullen een heel computerpark nodig hebben. Maar er kunnen méér kleine websites, al dan niet met verschillende registraties, op dezelfde computer staan.
Een domeinnaam mag alleen de (kleine) letters a t/m z bevatten, de cijfers 0 t/m 9, en het minteken (en de punt als scheidingsteken). Geen andere tekens, ook geen spaties.
De domeinhierarchie is geheel geregeld, maar er wordt niet gecontroleerd of de website bestaat (als een naam vrij is, mag je die voor een bescheiden bedrag gebruiken).
Het top-domein (in dit geval NL) geeft aan waar de site geregistreerd staat (Nederland dus); dat betekent niet dat de host-computer ook in dat land staat. Zo staan in Nederland veel computers met een COM-registratie, maar je kunt ook je website in de VS laten 'hosten' met een NL-registratie. Naast NL als top-domein voor Nederland, DE voor Duitsland, FR voor Frankrijk, UK voor het Verenigd Koninkrijk (enzovoort), heb je bijvoorbeeld COM voor commerciële organisaties, en GOV voor de (Amerikaanse) overheid. Grote bedrijven gebruiken bijna altijd COM.
De domeinnaam zorgt er voor dat (de plaats van) de computer niet belangrijk is, en dat de site eventueel ook simpel is te 'verhuizen' naar een andere computer zonder de (domein)naam –en de bijbehorende adressering– aan te passen.
Het pad en de bestandsnaam mogen ook andere tekens bevatten.
Let daarbij op het onderscheid tussen hoofd- en kleine letters: de meeste websites zijn gevoelig voor het verschil (probeer maar eens
www.van-diemen-de-jel.nl/Misc/browsen.html (met een kleine letter B in de bestandsnaam: je krijgt een foutmelding dat de pagina niet bestaat). Denk er aan terug te gaan via de blauwe pijl naar links !
Spaties in pad- en bestandsnamen leveren ook problemen op; deze worden daarom
gecodeerd als %20 (bijv. "Mijn%20Documenten").
Als er geen bestandsnaam is gegeven, wordt automatisch gezocht naar het bestand "index.html" (probeer maar eens www.van-diemen-de-jel.nl/Misc en www.van-diemen-de-jel.nl/Misc/index.html; het is dezelfde pagina).
Je kunt het adres in de adresbalk bovenin ook handmatig aanpassen, en dat kan heel praktisch zijn. Bijvoorbeeld als een link niet (meer) werkt (en de pagina dus niet wordt gevonden), kun je de bestandsnaam weghalen en hopen dat er een "index.html" bestaat. Eventueel kun je ook nog delen van het pad weghalen.
En als je vermoed dat er een (tik-)fout in de link zit, zoals in www.van-diemen-de-jel.nl/Misc/browsen.html; verander de kleine letter "b" in een hoofdletter "B", en je hebt de pagina weer.
Ook is het handig als je, bijvoorbeeld via de email, een 'gebroken' link heb gekregen (het adres staat verspreid over twee of méér regels); je kunt het adres in compleet opbouwen door de delen naar de adresbalk te copiëren.
En je kunt natuurlijk ook op de bonnefooi een adres maken en kijken wat dat oplevert. Probeer maar eens www.«bedrijfsnaam».nl (of .com) voor een bedrijf van enige omvang.
Een bijzondere vorm van webpagina's zijn de zogenaamde 'frames' (Ned.: raamwerk); hierbij heeft de betreffende pagina zelf geen tekst maar verdeelt deze het venster in panelen (rijen en/of kolommen), en roept voor elk paneel een webpagina op. Dit werkt meestal zeer prettig (bijv. links een smalle kolom met onderwerpen, rechts een brede kolom waarin het betreffende onderwerp wordt behandeld). Het enige nadeel is dat –ook als je doorklikt naar andere pagina's– de URI boven in de adresbalk niet wordt gewijzigd (met als consequentie dat je een bepaalde pagina niet direct kan opslaan bij je Favorieten/Bookmarks.
Niet alle pagina's zijn vaste pagina's. Met name wanneer je zaken moet opgeven (bijv. als je een database raadpleegt), worden de antwoordpagina's op maat gemaakt aan de hand van de resultaten.
Er is dan meestal ook sprake van een sessie: de pagina waarin jij je vraag stelt en de corresponderende antwoord pagina horen bij elkaar.
Sessies (en gegenereerde pagina's) vind je ook op sites waar je eerst moet inloggen.
De pagina's worden wel verstuurd in HTML-vorm, maar ze staan niet in die vorm op de website: ze worden gegenereerd. Meestal kunt je dat herkennen aan het feit dat de bestandsnaam niet eindigd op .html maar op .php of .asp, en dat er extra informatie staat met een vraagteken '?' als scheiding. Dergelijke pagina's kun je lang niet altijd via je favorieten/bookmarks opnieuw oproepen (maar moet je de vraag opnieuw stellen, en/of opnieuw inloggen).
Zoals eerder vermeld, kan een link ook wijzen naar een specifieke plek in een pagina. In zo'n geval is het adres uitgebreid met een number sign (hekje '#') en een naam. Zo werk bijvoorbeeld de inhoudsopgave helemaal bovenaan deze pagina; Browsen.html#H46 wijst naar de kop van deze sectie. Of er namen zijn gedefiniëerd in een pagina, waar ze naar wijzen en welke namen het dan betreffen is niet zichtbaar zolang je niet op een link komt die daar gebruik van maakt.
Gebruikelijk is dat links worden aangegeven door onderstreping en de kleur blauw. Maar dat is een conventie; het zijn instellingen die in de webpagina kunnen zijn aangepast. Dat geldt ook voor gebruikte links (of eigenlijk gebruikte adressen — pagina's waar je al eerder was), worden paars. Er wordt wel eens afgeweken van deze conventies, en zelfs de onderstreping is niet noodzakelijk (kan heel hinderlijk zijn als niet duidelijk is waar je kunt klikken, en welke links je al hebt gevolgd).
Internet biedt een gigantische hoeveelheid informatie (zij het niet altijd even betrouwbaar), maar hoe vind je dan gezochte informatie.
Daarvoor zijn zoekmachines uitgevonden. Dit zijn programma's die (proberen) alle websites af te lopen en deze te indexeren.
Als je gaat zoeken met een aantal steekwoorden, geeft de zoekmachine een
lijst van sites die het beste passen bij de gebruikte termen.
Er zijn vele zoekmachines; de bekendste zijn:
Je kunt op de site van de zoekmachine ook gebruik maken van 'geavanceerd zoeken', waarbij je de zoekactie wat specifieker kan maken. Niet alleen de combinatie van woorden, maar bijvoorbeeld een vaste frase ('als het kalf is verdronken'), alternatieve woorden ('vlug' of 'snel') of een aantal woorden wel maar een bepaald woord juist niet, of het zoeken beperken tot een bepaalde taal of een bepaalde site.
Zoek eens op je eigen naam, en kijk wat je tegenkomt.
Dan is er ook nog een bijzondere zoekmachine: zoo.com (voorheen Metacrawler.com). Deze laat eerst andere zoekmachines (Google, Yahoo,…) hun werk doen, gaat daarna de resultaten vergelijken en biedt dan het gecombineerde resultaat aan.
Enkele van de (heel veel) interessante websites:
En anders 'Google' je maar wat je zoekt.
Een hinderlijke maar op zich vrij ongevaarlijk vorm van misleiding zijn vermomde links: het vermelde adres stemt niet overeen met de werkelijk verwijzing. Bijvoorbeeld: www.donaldduck.nl verwijst helemaal niet naar de eend.
De vraag is dan waarom zo'n misleiding wordt gebruikt; bevat de nieuwe site soms gevaren ?
Bij het browsen wordt een pagina opgehaald van de website naar je eigen PC.
Die pagina kan naast HTML/tekst en plaatjes ook een klein programmaatje (een zogenaamd script, zoals bij deze pagina voor de inhoudsopgave) bevatten, en eventueel ook andere bestanden.
Daar kan dus kwaadaardige software (z.g. malware) tussen zitten.
Extra bestanden kunnen terecht bij de webpagina horen, en je browserprogramma zal ook proberen dat te controleren, maar dat lukt niet altijd.
Als je een site niet vertrouwd, of je browserprogramma komt met waarschuwingen: wees voorzichtig.
Eén van de gebruikelijke manieren om mensen te lokken, is een domeinnaam gebruiken die één tikfout verschilt met die van een populaire site.
Als je bijvoorbeeld bij je bank wil inloggen, en ondanks het feit dat je ongemerkt een tikfout maakt je toch het vertrouwde inlogscherm krijgt, hebben ze beet.
Jij vult je gebruikersnaam en wachtwoord in, maar het inloggen lukt niet; je krijgt opnieuw het inlogscherm (maar nu van de echte site) en dan lukt het inloggen wel.
Intussen hebben criminelen je gebruikersnaam en wachtwoord dus te pakken.
Het werken met valse inlogschermen en andere methoden om je gegevens te
ontlokken (bijv. creditcard nummers, email-adressen) wordt phishing genoemd
(analoog aan het 'vissen naar gegevens').
Namen van personen en bedrijven op internet kunnen niet worden vertrouwd; het is vrij gebruikelijk om onder pseudoniem te werken, en criminelen maken graag gebruik van een betrouwbare naam.
Nooit gebruikersnamen en wachtwoorden opgeven, tenzij je zeker weet dat je inlogt op een betrouwbare site (bijvoorkeur via het HTTPS-protocol; de extra S staat voor secure). Het crimineel verzamelen van gegevens blijft niet beperkt tot wat je invult op een webpagina, maar kan ook via software die je PC afgraast naar interessante gegevens.
Een extra bestand dat (meestal) legaal is, is een cookie. Met name wanneer je met sessies werkt, worden bepaalde gegevens over de interactie met de website in een bestand gestopt, en dat bestand wordt dan heen en weer gestuurd.
Hier is niets op tegen.
Maar er zijn ook andere cookies, bijvoorbeeld tracking cookies die
proberen je gedrag op het web te volgen (voorbeeld van z.g. spyware).
Misschien niet direct crimineel maar wel privacygevoelig.
Dan zijn er de pop-ups, extra vensters met (bijna) altijd reclame.
En de kwaadaardige key-loggers: programma's die alle toetsaanslagen registreren en opsturen naar een site. En tussen alle toetsaanslagen zitten bijvoorbeeld ook je gebruikersnaam en wachtwoord als je inlogt, of een creditcard nummer.
Wees ook voorzichtig met het achterlaten van je email-adres; je loopt het risico op stapels spam.
Verder is er (meestal via email) de social engineering: meestal zielige verhalen om geld uit je zak te kloppen (je kunt miljoenen krijgen maar je moet eerst wat overmaken — raad eens hoeveel je daarna nog van ze hoort).
Bovenstaande opsomming van risico's is niet bedoeld om je van het internet af te houden, maar om je tot voorzichtigheid te manen. Als je anti-virus software hebt, biedt die meestal ook een vorm van bescherming. En ook veel browser toolbars (balk met aanvullende faciliteiten), bijvoorbeeld van Google, hebben dergelijke voorzieningen.
Het is verstandig om regelmatig (minstens één keer per maand) de tijdelijke webpagina's op te ruimen. In IExplorer gaat dat via het Extra-menu > Internetopties… > Algemeen-tab > Browsergeschiedenis > Verwijderen…(je kunt overwegen de laatste optie 'Wachtwoorden' over te slaan).
Als je problemen hebt met bepaalde sites of pagina's, kan dat heel goed
veroorzaakt worden door een oude pagina die in de weg zit.
Als je een pagina wilt printen is het raadzaam eerst op een 'Afdrukvoorbeeld' te bekijken hoe het er uit gaat zien, en eventueel de opties aan te passen.
=O=